ЭТНОЛИНГВИСТИЧЕСКИЕ ИССЛЕДОВАНИЯ Н.А. НЕВСКОГО ПО АЙНАМ ХОККАЙДОИмя замечательн! "чен!#л$н!%$&та Н$'лая Але'&ан()%$ча Не%&'!* не&мт)я на +)е(+)$н$маем,е "&$л$я -ел! )я(а тече&т%енн, $ за)"/е0н, "чен, 1Л.Л. Г)м'%&'ая* Е.И. К,чан%* М.В. 2ань'%&'ая* Е.С. 2а'3ее%* М. И'"та* Д. 4"'амт $ т.(.5* ( &$ +)* ' &0ален$6* 73$)' $з%е&тн % "з'$ ')"!а8. И е&л$ е! т)"( + тан!"т&'9 :$лл!$$ -енен + (&т$н&т%"* т &/)анн,9 $м а9н&'$9 :ль'л) %&е е;е 0(ет &%$ $&&ле(%ателе9. Г%)я Н.А. Не%&'м # а9н%е(е* не/($м "+мян"ть* +)е0(е %&е!* $мя знамен$т! тече&т%енн! ант)+л!а Л.Я. <те)н/е)!а* 'т),9 )аз/"($л " мл(! "чен! $нте)е& ' =тн!)а:$$. Н.А. Не%&'$9* &т"(ент %&тчн! т(елен$я Сан'т#Пете)/")!&'! "н$%е)&$тета* &тал &л"3ателем '")&%* 'т),е /,л$ )!ан$з%ан, Ль%м Я'%ле%$чем +)$ М"зее ант)+л!$$ $ =тн!)а:$$. В&+м$ная те %)емена* а'а(ем$' Н.А. Кн)а(* /л$з'$9 ()"! Не%&'!* !%)$л* чт ча&т -$т$)"емая Л.Я. <те)н/е)!м % %)емя ле'-$9 'н$!а Д0. >)=зе)а 7?лтая %ет%ь8* &тала (ля Н.А. Не%&'! на&тльн9 @AB C.DEFG. Не"($%$тельн* чт +)$/,% % Я+н$6 $ '"н"%3$&ь % м$) а9н&'9 '"льт"),* Н.А. Не%&'$9* л$н!%$&т + +):е&&$$* за$нте)е&%ал&я а9н&'$м :ль'л)м. Не-ен$м"6 +м;ь % $з"чен$$ а9н&'! яз,'а 'аз,%ал мл(м" "ченм" е! ()"! $ на&та%н$'* :а'т$че&'$ +е)%,9 я+н&'$9 "чен,9* /)ат$%3$9 &е)ьезне %н$ман$е на $з"чен$е а/)$!ен% &е%е)н, те))$т)$9 Я+н$$* +):е&&) К$н(а$т$ КH&"'= 1FIIAJFKLF5. О тм* на&'ль' "&+е3н,м /,л +)-е&& $з"чен$я а9н&'! яз,'а Н. А. Не%&'$м* м0ет &%$(етель&т%%ать тт :а'т* чт % FKAA !. е! +)$!ла3а6т % "н$%е)&$тет К$т ч$тать ле'-$$ 7+ а9н&'м" яз,'" $ ($але'там M6'6&'! а)$+ела!а8 @NB л.FG. Л. Л. Г)м'%&'ая +$3ет* чт +&ле %з%)а;ен$я % СССM* "чен,м /,л +"/л$'%ан не&'ль' )а/т на &н%е &/)анн! $м :ль'л)н! мате)$ала ''а9(&'$ а9н%. О(на' з(е&ь &ле("ет замет$ть* чт 3$)'9 +"/л$'е н$ мал$з%е&тн,. На &е!(ня3н$9 (ень % &%/(нм (&т"+е (ля $&&ле(%ателе9 на($т&я л$3ь ($н а9н%е(че&'$9 т)"( Н. А. Не%&'! J 7А9н&'$9 :ль'л)8* % 'т)м &/)ан, +е)е%е(енн,е $&&ле(%ателем на )"&&'$9 яз,' те'&т, а9н&'$ &'азан$9. Эта 'н$!а +я%$ла&ь /ла!(а)я "&$л$ям Л. Л. Г)м'%&'9* 'т)ая %зяла на &е/я т)"( /)а/тать $ +"/л$'%ать % FKLA !. ча&ть а9н&'! а)$%а "чен!. Отече&т%енн,е а9н%е(, +л"ч$л$ %зм0н&ть +зна'м$ть&я не тль' & )$!$нальн,м$ те'&там$* н $ & 'ла&&$:$'а-$е9 Н.А. Не%&'! :ль'л)а ''а9(&'$ а9н%. Эт (ал %зм0н&ть &)а%н$ть ее & т9* чт /,ла +)е(л0ена % &%е %)емя 2. О. П$л&"(&'$м* &/$)а%3$м :ль'л) а9н% Саал$на. Для т!* чт/, +нять* на&'ль' &е)ьезн тн&$л&я Н.А. Не%&'$9 ' &%$м а9н&'$м $&&ле(%ан$ям* 'а' !л"/' $ т;ательн анал$з$)%ал$&ь &/)анн,е $м те'&т,*
+)$%е(ем % 'аче&т%е +)$ме)а е! 'ла&&$:$'а-$6. С!ла&н за+$&ям Н.А. Не%&'!* :ль'л) а9н% Х''а9( м0н )аз(ел$ть на &ле("6;$е !)"++,B F. Л$)$че&'$е $л$ +=т$че&'$е $м+)%$за-$$ J
синотця
17"&ла(н,е на+е%,8 & +)$+е%ам$ )=#)= $ я$&яман=на5*
сакехау
17%$нн,е !ла&,85 $
иохайоцись
$л$
яикатекара
17л6/%н,9 +лач8* 7л6/%ная +е&ня85. В =т" 0е !)"++" Н.А. Не%&'$9 %'л6ч$л
инонноитак
1е0е(не%н,е мл$т%, /!ам5*
уверанкарап
1%за$мн,е +)$%ет&т%$я5 $ +)$ч$тан$я на( +'9н$'м. A. П%е&т%%ательн,е +)$з%е(ен$я J
увепекер
$л$
камуи-увепекер
17/0е&т%енн,е )а&&'аз,85*
исо-итак
17)а&&'аз, (/,че85*
сям-уепекер
17&т)нн$е )а&&'аз,85*
Пенамбе-Панамбе увепекер
1)а&&'аз, Пенам/е 1не'т & %е)%ье% )е'$5 $ Панам/е 1не'т & н$0не! течен$я55*
упаськума
17+"чен$я85 $ N.Э+$че&'$е +е&н$ J
камуи-юкар
17/0ь$ $л$ /0е&т%енн,е +е&н$5*
ойна
17+)е(ан$я85*
юкар
17+е&н$85*
меноко-юкар
170ен&'$е +е&н$85 @DB &.FA#ALG. М, %$($м* чт Н.А. Не%&'$9 +()аз(еляет :ль'л)н,е +)$з%е(ен$я а9н% % )ам'а т)е &н%н, !)"++ на FO 0ан)%, +(!)"++. В =тм е! 'ла&&$:$'а-$я &0а & 'ла&&$:$'а-$е9 2.О. П$л&"(&'!* )аз(ел$%3е! :ль'л) &аал$н&'$ а9н% на FA !)"++B
уцаскома
17&'азан$я85*
туита
17&'азчн,е )а&&'аз,85* 'т),е +()аз(еля6т&я е;е на O +(!)"++*
оина
17()е%н$985*
хауки
17(елать !л&85*
иаикатекара
17л6/%н,е +е&н$85*
снотца
17)аз%ле'ательн,е +е&н$85*
ихунки
17'л,/ельн,е +е&н$85*
иаииукара
17/е&-ельн,е +е&н$85*
цбо хау
17л(чн,е +е&н$85*
синот итак
17'м$че&'$е +)$&л%ья85*
урехреку
17за!а('$85*
речи
1на +)$ема* +)$ тPез(е !&те9* мл$т%,* 3аман&'$е за'л$нан$я $ т.(.5 @E
:
).QR#QSQG. О/е 'ла&&$:$'а-$$* т)а0ая /!ат&т% а9н&'9 "&тн9 т)а($-$$* чень +()/н,* чт &л0няет* на на3 %з!ля(* $ %&+)$ят$е. С%)еменн,е 0е $&&ле(%ател$* % ча&тн&т$* О!$а)а <$н'* &"0ает 'л$че&т% 0ан)% ( (%"B =+$че&'!* ' 'т)м" тн&$т
камуй-юкар
*
ойна
$
юкар
1
atomte itak
*
ako!o itak
$л$
kam"i itak
5 $ +)за$че&'! 1
#a#a$ itak
5* чт &%е)3енн л!$чн* т.'. /ль3$н&т% +е&ен* %,(еленн, $ Н.А. Не%&'$м $ 2.О. П$л&"(&'$м % 'аче&т%е &ам&тятельн, +(!)"++* $меет )$тм$че&'$9 а)а'те)* чт + :)ме &/л$0ает $ & =+$че&'$м$ +)$з%е(ен$ям$. П)$ =тм (#) О!$а)а "тчняет* чт 'ла&&$:$'а-$я а9н&'9 "&тн9 т)а($-$$ за%$&$ма т т! )а9на* !(е за+$&,%ал$&ь ее /)аз-,. Mа&&мат)$%ая +)е(&та%ленн,е %а)$ант,* м, м0ем %$(еть* чт &н%н,е 0ан), :ль'л)а а9н% Х''а9( $ а9н% Саал$на &%+а(а6т* тем /лее* чт &е!(ня* & +е)е&елен$ем &аал$н&'$ а9н% на Х''а9(* 0ан), $ :ль'л)н9 т)а($-$$ )!ан$че&'$ %+$&ал$&ь % т)а($-$нн,9 :ль'л) а9н% Х''а9( @OB ).ALD#ALEG.Mа/тая & :н(м Н. А. Не%&'! % а)$%е Ин&т$т"та %&тчн, )"'+$&е9* а%т) (анн! +)е($&л%$я /)ат$ла %н$ман$е на тет)а(ь* % 'т)9 /,л$ за+$&$ &')ее =тн!)а:$че&'!* чем :ль'л)н! а)а'те)а. Эт /,л (%льн не/,чн* та' 'а' /ль3ая ча&ть мате)$ал% "чен! J =т а9н&'$е :ль'л)н,е те'&т,B 6'а)* мен'#6'а)* т"$та $ т. (.Этн!)а:$че&'$е &%е(ен$я* &(е)0а;$е&я % =тм /л'нте* +)е(&та%ля6т
не&мненн,9 $нте)е& (ля ант)+л!%. О(на' /,л не &%&ем +нятн* &/)ан, л$ н$ &ам$м "чен,м $ +"/л$'%ан, $м % 'а'м#л$/ я+н&'м 0")нале $л$ 0е =т +е)е%( я+н&'! те'&та. П)е(&та%ленн,9 мате)$ал /,л на+$&ан % (%" %а)$анта* +)$чем т(ельн,е ммент, +%е&т%%ан$я "'аз,%ал$ на т* чт =т %&е#та'$ +е)е%( & я+н&'!. Эт$ &мнен$я (ал$ начал +$&'" )$!$нала те'&та* чт 'азал&ь (%льн неле!'$м (елм. Н. А. Не%&'$9 % +е)%м %а)$анте те'&та "'азал л$3ь нме)а $з(ан$я* н н$ тчн! наз%ан$я 0")нала* н$ (ат, %,(а $з(ан$9 % &%ет +)$ =тм % за+$&я "'азан не /,л.П)е(+л0$%* чт Н. А. Не%&'$9 /,л чень ()"0ен & К$н(а$т$ КH&"'=* /,л )е3ен* +)е0(е %&е!* /)ат$ть %н$ман$е на на"чне на&ле($е я+н&'! "чен!. На =тм +"т$ на& 0(ал "&+еB те'&т /,л /на)"0ен % /лее +з(нем $з(ан$$ &ч$нен$9 знамен$т! я+н&'! а9н%е(а. С )аз)е3ен$я )"'%(&т%а ИВM MАН % !. Сан'т#Пете)/")!е* %н$ман$6 ч$тателя +)е(ла!ает&я +е)е%е(енн,9 Н. А. Не%&'$м те'&т. К &0ален$6* +е)е%( не за'нчен* =т л$3ь т),%' $з =тн!)а:$че&'$ за+$&е9 +):. К$н(а$т$. М, )е3$л$ % 'аче&т%е $лл6&т)а-$$ +ме&т$ть на &т)ан$-, 0")нала $ те'&т )$!$нала.Се9ча& м, м0ем л$3ь &т)$ть +)е(+л0ен$я тм* +чем" =та )а/та Не%&'! не /,ла за%е)3ена. Взм0н* "чен,9 тел $&+льз%ать =тт те'&т % 'аче&т%е $&(н! мате)$ала % &%$ (альне93$ $&&ле(%ан$я + :ль'л)$&т$'е* %зм0н* тел +зна'м$ть тече&т%енн, "чен, & на&ле($ем я+н&'! а9н%е(а* %е(ь не &е')ет* чт мал 'т $з "чен,#=тн!)а:% %ла(еет я+н&'$м яз,'м. П)е(&та%ленн,9 те'&т +ечатает&я +)а'т$че&'$ /ез $зменен$9* /,ла л$3ь %не&ена незнач$тельная ):!)а:$че&'ая +)а%'а. С')а;ен$я $ че)н%,е а%т)&'$е %&та%'$ на+ечатан, % '%а()атн, &'/'а '")&$%м. М, на(еем&я* чт +)е(&та%ленн,9 мате)$ал /"(ет +лезен 'а' на"чн,м )а/тн$'ам* та' $ %&ем тем* 'т* '"н"%3$&ь % за!а(чн,9 м$) а9н&'9 '"льт"),* "%ле'&я е6 на%&е!(а. С+$&' $&тчн$'%B
• .. // … .
Громковская Л Л Великий филолог На стеклах вечности Николай Невский
, , // . –
Переводы исследования материалы к биографии Петербургское востоковедение
8. – ., « », 1996. – . 239-560.
Выпуск СПб Центр Петербургское востоковедение С
•Kan S. Lev Shternberg: Antropologist, Russian socialist, Jewish activist / S. Kan. – University of Nebraska Press, 2009. – 551 c.• .. . – . – . 60. – .1. – . 1.
Невский Н А Автобиография Архив востоковедов ИВР РАН Ф Оп Л
• .. / .. . – ., , 1972. – 175 .
Невский Н А Айнский фольклор Н А Невский М Наука с
•Ogihara Sh. Mythology and Animal Tales / Sh. Ogihara // Ainu: Spirit Of A Northern People. Arctic Studies Center, National Museum Of Natural History, Smithonian Instition. University Of Washington Press, New York, 1999. – P. 274 – 277.•Pilsudski B. Materials For Study of the Ainu Language and Folklore. Spolka Wydawnicza Polska, Cracow, 1912. – 242 p.
>н( Не%&'! Н.А. Мате)$ал, + )ел$!$$ $ =тн!)а:$$ а9н% 1:. EK* +.A* (. OI* л. NK#DK5Mел$!$зная 0$знь а9н%F.А9н, тн&ят&я ' &%ем" TUVWS & +)&т,м (ет&'$м на$%н,м &е)(-ем. И TUVWS %%&е не 'а'9#т %&ем!";$9 /!* а &";е&т% %е&ьма /л$з'е ' чел%е'"* /ла(а6;ее чел%ече&'$м$ &т)а&тям$ $ %$($меX н +((ает&я ле&т$ $ /ман". О(н$м &л%м* %&е $ TUVWS#WYUZU J =т те 0е +)&т,е* (ет&'$#на$%н,е* не%$нн,е а9н,. Саме &л% TUVWS н$ /ль3е* н$ мень3е* 'а' %,)а0ен$е ч"%&т%а $з"млен$я +е)е( не'9 не/Pя&н$м9 &$л9. Для $ (ет&'$ !лаз $ на$%н, &е)(е- %&е я%лен$я +)$)(, ч"(е&н, $ не/Pя&н$м,. П=тм"#т а9н, ' %&ем" $ +)$ла!а6т &л% TUVWS. 2!ам* 'т),м н$ +'лня6т&я (е9&т%$тельн нет ч$&ла* чт м0н %$(еть тя /, $з $ &ам9 /,чн9 мл$т%,B 7[\S#]^VS TUVWS* S]]_ `UT TU8* т.е. 7/!ам* 'т),м м, мл$м&я* тя $ не&ть ч$&лаa8 В,9(е3ь на "л$-"* # на%е)" на($т&я /! не/а bU]c^#T^Z^ TUVWS 17/!* "+)а%ля6;$9 не/е&ам$85* /0е&т% &лн-а d^TUe#C\We TUVWS 17/0е&т%* &%етя;ее (нем85* /0е&т% л"н, bW]]_#C\We TUVWS 17нчь6 &%етя;ее /0е&т%85* /0е&т% з%ез( J f^C\SW#TUVWS* /0е&т% !)ма J bU]]U TUVWSX %н$з" на(ят&яB /0е&т% земл$ g\SZhUVeU#TUVWS 17/0е&т%* %е(а6;ее т%е)(ь685* н 0е J /0е&т% ле&% 1/0е&т% (е)е%ье%5X /! !) J bSV#W] TUVWS 17% !)а /$та6;$9 /!8 i ме(%е(ь5* /! м)&'$ !л"/$н J j_e#W] TUVWS 17% м)&'$ !л"/$на /$та6;$9 /!8 i (ель:$н5. В %(е 0$%ет kUTTU#Wl\ TUVWS 17/! %(,85* % )е'а J m_Y#^ZW]#TUVWS 17/! )е'85* на %зм)ье Jm_YC\UV#Wl\ TUVWS 17/! %зм)ья85* " %(,* % тм ме&те* !(е /е)"т %("* 0$%ет /0е&т%енная чета J m_YUTW]ZUZS#TWZW 17чел%е'* 0$%";$9 % тен$ ме&та* !(е /е)"т %("8 $ m_YUTW]ZUZS#VUY 170ен;$на* 0$%";ая % тен$ ме&та* !(е /е)"т %("5. Ка0(е (е)е% на !)а $ &+'а J т0е /0е&т%* наз,%аеме g\SZS#T^Z^#TUVWS 17/! &т)ан,* земл$85. Ст$т %9т$ % (м* 'а' " &ам! %(а на9(ете /!а neU#lUVYU#TUVWS 17/0е&т% %(а85* за!)а0(а6;е! +"ть зл,м ("ам. В +четнм ме&те* % !л"/$не (ма* +)е/,%ает С\Sl_#Z^#eU#YU#TUVWS 17/0е&т% !л"/$н, (ма85. Па)не /0е&т%* +)е/,%а6;ее % н$3е 'мнат, $ )аня6;ее $з!л%ье +("3е'* наз,%ает&я gU]^YT_W#ZUZS#TWZW 17чел%е'* /е)е!а6;$9 %е) +("3'$85 $ gU]^YT_W#ZUZS#VUY 1т 0е 0ен;$на5. П( на%е&м '),3$ +)е/,%ает т0е +а)не /0е&т%
"&+'$тель (ма* ("3а (ма f^TS#TW]#ZUZS TWZW 17В тен$ на%е&а &$(я;$9 чел%е'85 $ f^TS#TW]#ZUZS#VUY 1т 0е 0ен;$на5X /0е&т%енная чета* /$та6;ая % &%я;еннм ме&те* % &е%е)#%&тчнм
"!л" (ма* наз,%ает&я fWlU#TW]#ZUZS TWZW 17чел%е'* &$(я;$9 % тен$ ]WlU#&т)"0е'85 $ fWlU#TW]#ZUZS#VUY 1т 0е 0ен;$на5X чета* +)е/,%а6;ая % S]WVe_ 17/)(6) ча!а85 J [\S^YU]]_YWZS#TWZW 17(л$нн#%,тян"%3$9&я чел%е'85 $ [\S^YU]]_YWZS#VUY 1т0е 0ен;$на5* +а)не /0е&т%* /$та6;ее % S]WVe_lUWl\e_ 17(е)е%янная +(&та%'а85 % ча!е* % "!л" /'%! &е(ал$;а* наз,%ает&я oY^SYWVWl\#TWZW#VUY 17чел%е'* на+л%$н" за),т,9 % земл685 $ oY^SYWVWl\#VUY 1т 0е 0ен;$на5. Ме0(" +)ч$м* %&е &%е3$%а6;$е&я на( ча!м ')6'$* &'%)(, $ (а0е л0'$ на &'%)(а* %&е =т J /!$#+((анн,е 1d^e^C\S5 /!$н$ !ня J np_ TUVWS $л$ $наче bUVWS#\WC\S* +)е/,%а6;е9 % -ент)е ча!а* +=тм"#т %,3еназ%анн,е ')6'$ 1l\WUY5 наз,%а6т&я g\WUY#Y^e^C\S* л0'$ 1TUl\We5 J TUl\We#Y^e^C\S* а &'%)(, 1l\W5 J g\W#bUYT_VUY. Эт &л% TUYT_VUY я%ляет&я &ам,м +чт$тельн,м наз%ан$ем 0ен;$н, $ е! /,чн +)$&е($ня6т ' %&ем $менам 0ен&'$ /0е&т%. Эт &л% +а)аллельн &л%" ]Sl\eU* &амм" +чт$тельнм" наз%ан$6 м"0ч$н,* н* 'а' ]Sl\eU % на&тя;ее %)емя "+т)е/ляет&я % %$(е +чт$тельн! /)а;ен$я* ме&т$мен$ем %т)! л$-а* та' $ TUYT_VUY +)$меняет&я %е&ьма 3$)' $ /а =т$ &л%а &(елал$&ь н,не чем#т % )(е ан!л$9&'! qZ.*qZl. Л('а (ля а9на т0е /!$ня $ т0е наз,%ает&я TUYT_VUYX та'$м /)азм* %,)а0ен$е fSVUV#TUYT_VUY &/&т%енн знач$т 7/0е&т%енная 0ен;$на л('а8. В %&е ча&тя л('$* 'а' $ % %&е ча&тя (ма* 0$%ет ма&&а /0е&т%* Та'* +а)не /0е&т%* /$та6;ее на н&"* з%ет&я b^C\UZUZUl\_#TWZW 17за&та%ля6;$9 /е0ать чел%е'85 $ b^C\UZUZUl\_#VUY 1т 0е 0ен;$на5* $з +а)н! /0е&т%а на ')ме м"0&'е наз,%ает&я b^e_]^`_#TWZW 17%е&л 'л,3";$9 чел%е'85* а 0ен&'е J b^e_]^`_#VUY 1т 0е 0ен;$на5. 20е&т%енная чета* +)е/,%а6;ая % TU`U]S 1мачта5 н&$т наз%ан$е
b^Z_r_Wl\_# TWZW 17чел%е'* !н";$9&я +( %ет)м85 $ b^Z_r_Wl\_#VUY 1Sc. 0ен;$на5* +а)не /0е&т% % &на&тя 1TU`UUY^5 наз,%а6т b^l\SrSWl_#TWZW 17чел%е'* !"(я;$9 '!(а &я(ет %ете)85 $ b^l\SrSWl_#VUY 1Sc. 0ен;$на5X /0е&т%енная чета % TU]C\S 1%е&л5 +)з,%ает&я d_TT^YC\U#T^Z^#TWZWsVUY 17$з +( )"' /е)";$9 чел%е'8 7за!)е/а6;$9 чел%е'85 $ d_TT^YC\U#T^Z^#VUY 1Sc. 0ен;$на5X /!$ % YUTUVU 1+("3'а %е&ла* "'л6ч$на5 J н&ят наз%ан$е b^TSC\SYC\_#TWZW 17&')$+я;$9 чел%е'85 $ b^TSC\SYC\_#VUY 1Sc. 0ен;$на5X /!$ rUTTUT_e 17%(ян,е %лн85 з%"т&я b^e_C\UZS#TWZW 17чел%е'* )аз/),з!$%а6;$9 %("85 $ b^e_C\UZS#VUY 1Sc. 0ен;$на5.Из +)е(мет% +е)%9 не/($м&т$ &ам,м$ +чтенн,м$ /!ам$ я%ляет&я STWeUlWS 17+алч'а (ля +(нят$я "&%85* _VWl\S 17меч8* 7&а/ля85 $ я(%$т,е &т)ел,. Отн&$тельн +алч'$ STWeUlWS %е)ят* чт на %н$мает &л%ам чел%е'а $